Amnezja: Utrata pamięci

Co to jest pamięć?

Pamięć to dla nas jedna z najważniejszych i nieocenionych właściwości mózgu. To ona pozwala nam na magazynowanie informacji, a następnie korzystanie z ich na różne sposoby. Krótko mówiąc, dzięki pamięci możemy zdobywać wiedzę i rozwijać się. Pamięć wraz ze zdolnością myślenia, umiejętnościami poznawczymi i językowymi, a także procesami postrzegania, buduje nasz intelekt, który odróżnia nas chociażby od zwierząt. Niestety jednak utrata pamięci jest jednym z najczęściej zgłaszanych problemów w gabinetach lekarzy neurologów.

Rodzaje pamięci

Wyróżniamy kilka rodzajów pamięci, które muszą ze sobą nierozerwalnie współpracować, abyś mogli prawidłowo funkcjonować. Te najważniejsze to, między innymi: pamięć krótkoterminowa i długoterminowa. Pamięć krótkoterminowa, nazywana jest również pamięcią operacyjną, odpowiada za zdolności spostrzegania. To właśnie dzięki niej możemy przypomnieć sobie to co przed chwilą powiedzieliśmy, usłyszeliśmy czy zrobiliśmy. Znajdujące się w niej treści, szybko ulegają zapomnieniu jeżeli nie odświeżamy ich stale poprzez powtarzanie, a tym samym przenoszenie do pamięci długoterminowej. Ona z kolei umożliwia "przechowywanie" wszelkich wspomnień, faktów i doświadczeń przez dłuższy czas. Poza tymi dwoma głównymi rodzajami pamięci, mamy również pamięć opisową, która umożliwia naukę oraz integrację nowych wiadomości, które następnie zostają zmagazynowane w korze mózgowej, a także proceduralna - odpowiadająca za nieświadome uczenie sie i integrację czynności ruchowych.

Co to jest amnezja?

Utrata pamięci inaczej nazywana jest amnezją. Wyróżniamy amnezję przemijającą lub trwałą.

W zależności od tego jaki jest zakres informacji objętych niepamięcią, możemy wyróżnić dwa główne typy amnezji:

• Amnezja następcza (amnesia anterograda) - pacjent traci pamięć z czasu po urazie mózgu. Osoba z takim typem amnezji co prawda nie ma problemów z pamiętaniem tego co działo się przed wypadkiem, trudności sprawia jej jedynie przyswajaniem nowych informacji;
• Amnezja wsteczna (amnesia retrograda) - pacjent ma problemy z zapamiętywaniem informacji przed urazem mózgu. Nie ma więc problemów z przyswajaniem nowych informacji, ale nie pamięta wydarzeń z przeszłości. Nie wiąże się to z niepamiętaniem całego okresu życia, a jedynie pewnego wycinka czasu bądź też określonego typu pamięci, np. informacji szkolnych czy pamięci autobiograficznej.

Jakie są przyczyny zaburzeń pamięci?

Utrata pamięci po alkoholu

Szczególnie w wyniku nadmiernego spożycia alkoholu może zostać zaobserwowana tzw. psychoza Korsakowa, która polega na utracie pamięci krótkotrwałej, a także zaburzeniu struktur odpowiedzialnych za uczenie się.  Już kilka drinków może spowodować widoczne uszkodzenia pamięci, a wraz z wzrostem ilości wypitego alkoholu, wzrasta również stopień uszkodzenia. Wypity w nadmiarze alkohol, może wiązać się z utratą świadomości, bądź też niemożnością przypomnienia sobie poszczególnych szczegółów czy zdarzeń z okresu odurzenia.

Zaburzenia pamięci w wyniku udaru mózgu

Zaburzenia te mogą przyjąć różnoraką formę. Pacjenci po przebytym udarze często mają problemy z uczeniem się, zdarza się również, że mylą pewne fakty z przeszłości, a w codziennym życiu nie mogą poradzić sobie sami. Nie pamiętają o tym, aby regularnie przyjmować leki, stawiać się na umówione wizyty czy  wykonywać prozaiczne domowe czynności. Niestety problemy z pamięcią po przebytym udarze, mogą również utrudniać proces rehabilitacji. W jej trakcie część problemów co prawda może się wycofać, jednakże niektóre uszkodzenia pozostają niemożliwe do naprawienia.

Utrata pamięci po wypadku

Do zaburzeń pamięci może dojść również w wyniku pewnego urazu mechanicznego, czy to wypadku na drodze, czy zwykłego, acz nieszczęśliwego upadku. Jednakowoż według neurobiologów nie jest możliwe, aby uraz głowy mógł spowodować całkowitą amnezję. W procesie tworzenia i zachowywania wspomnień i informacji bierze udział wiele obszarów naszego mózgu, dlatego też ciężko powiedzieć, aby nawet te niezwykle dotkliwe neurologiczne uszkodzenia niszczyły wszelkie informacje, które zebraliśmy do tej pory w naszej pamięci. W skutek tego, możemy co prawda stracić wspomnienia z długiego okresu naszego życia, nie raz są to nawet dziesiątki lat, ale na pewno nie będzie to całe nasze życie - od momentu narodzin. Wiąże się to z tym, że po ucierpieniu z powodu pewnego urazu powinniśmy pamiętać kim jesteśmy. Utrata takich informacji może być jedynie krótkotrwała. Trzeba jednak wspomnieć o tym, iż  w przypadku amnezji następczej, nie będziemy już w stanie zapamiętywać nowych wydarzeń, o ile nie uda się naprawić zaistniałych w mózgu uszkodzeń.

Inne przyczyny utraty pamięci

• uraz głowy, który może wiązać się z zaburzeniami pamięci o różnym stopniu nasilenia,
• demencja, otępienie (np. choroba Alzheimera), które prowadzi do zaburzeń pamięci krótko- i średnioterminowej, pamięć długoterminowa w wielu wypadkach pozostaje nienaruszona,
• stosowanie leków, które działają hamująco na ośrodkowy układ nerwowy,
• zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, wirusowe zapalenie mózgu, uogólnione zakażenia wirusowe,
• guz mózgu, krwotok podpajęczynówkowy (krwawienie do mózgu),
• niedobór m.in. witaminy B1 (tiamina),
• choroba tętnic,
• szok emocjonalny (psychiczny),
• ciężka padaczka,
• zatrucie tlenkiem węgla,
• małowartościowa dieta.

Jak poprawić pamięć?

Jeżeli mamy problemy z pamięcią, pomocna może okazać się zmiana diety. Niektóre witaminy, pierwiastki oraz związki mineralne mają wpływ na naszą zdolność do uczenia się i zapamiętywania, dlatego też ich niedobór może odpowiadać za problemy z pamięcią. Wpływ na poprawę pamięci ma:

• lecytyna,
• witamina B1 (tiamina),
• witamina B6,
• witamina B12,
• witamina C,
• niacyna,
• wapń,
• miedź,
• jod,
• żelazo,
• magnez,
• mangan,
• potas,
• cynk.

Niestety mimo wszystko możliwości leczenia zaburzeń pamięci jest dość niewiele. Spowodowane jest to tym, iż największą poprawę stanu chorobowego osiąga się zazwyczaj tylko w pierwszym etapie czyli otępieniu łagodnym. W leczeniu każdych form zaburzeń pamięci ważne jest jednak aby przeciwdziałać czynnikom ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego i cukrzycy oraz chorób sercowo-naczyniowych i hipercholesterolemii. Poza tym niezbędne jest również prawidłowe odżywianie, a także unikanie spożywania alkoholu.

Autor: Marta Płaza